"سمیرا حقوقی" روانشناس بالینی و فعال حقوق بشر در بخش دوم گفت وگوی خود با "صدای ایرانیان" در خصوص بروز مشکلات شناختی و رفتاری کودکان ناشی از مهاجرت بر این باور است که مهاجرت به عنوان یک تغییر و تروما می تواند نقش های متفاوتی در بروز مشکلات رفتاری و شناختی در کودکان داشته باشد.

وی افزود: خانواده به واسطه مهاجرت با یکسری مشکلات مواجه است که والدین این مشکلات را در اولویت توجهات خود قرار می دهند و کمتر به دغدغه های کودکان توجه دارند. پدر و مادر بخاطر شرایطی که دارند کلافه، عصبانی و افسرده هستند و از سوی دیگر کودکان وقتی این شرایط را می بینند، جرات نمی کنند تا مشکلات خود را در خانه مطرح کنند لذا مشکلات رفتاری آنها به نوع دیگری بروز خواهد کرد.

حقوقی اضافه کرد: کودکان در این شرایط بدنبال یک توجهی می گردند، شرایطی که همه بفهمند او نیز هست و دغدغه هایی دارد. به عنوان مثال ممکن است برای جلب توجه صدای تلفن خود را هنگامی که همه در حال تماشای تلویزیون هستند، آنقدر افزایش دهند تا به او گفته شود که صدای آن را کم کند یا اینکه یک خرابکاری دیگری انجام خواهد داد تا توجهات به سمت او جلب شود.

"این مشکلات رفتاری کودکان بدان جهت است که آنها فکر می کنند دغدغه های والدین و مراقبینشان، به میزانی زیاد است که دغدغه های آنها از اعتبار و اهمیت زیادی برخوردار نیست که مطرح شود. در حالی که این دغدغه ها برای کودکان وجود دارد و همیشه همراه آنها است و به همین جهت بدنبال توجه هستند."

این فعال حقوق بشر سپس به مشکلات شناختی کودکان به واسطه بی توجهی به دغدغه های آنها اشاره کرد و گفت: مشکلات شناختی که بوجود می آید آن است که کودکان فکر می کنند "جهان جای امنی نیست لذا محیطی که در آن زندگی می کنم نیز امن نخواهد بود چرا که کسی هم برای من اهمیت قایل نیست". این تصور سرآغاز همه مشکلات شناختی است.

وی اضافه کرد: خانواده ها خیلی باید حواسشان جمع باشد و متوجه باشند همانطور که مهاجرت برای بزرگسالان سخت و دشوار است، برای کودکان و نوجوان نیز بسیار سختر خواهد بود. چنانچه روحیه "پذیرش" در والدین و مراقبین وجود داشته باشد، باید گفت وگوی خود با کودکان را براساس تغییری که در زندگی صورت گرفته، شکل دهند.

حقوقی ادامه داد: نحوه گفت وگو بین والدین و کودکان بدین شکل می تواند باشد که مثلا مادر با کودک خود صحبت کند و به او بگوید: من هم دلم تنگ شده برای مادرم و خوشحالم که تو دلتنگی به مادرت را تجربه نمی کنی چرا که من به عنوان مادرت پیش تو هستم. ولی متوجه هستم که دلت برای دوستانت تنگ شده، آیا تمایل داری به دوستانت زنگ بزنی؟ می خواهی به آنها پیام بدهی؟ دوست داری برای همکلاسی هایت نامه ای بنویسی و از معلمت بخواهی نامه ات را برای آنها بخواند؟ و طرح سئوالات مشابه آن بدان معنی است که با کودکان همدلی کنیم و اینکه بتوانیم به آنها بگوییم هیجانات و دغدغه های آنها برای ما مهم و معتبر است و دوست داریم به آنها توجه کنیم.

• مشکلات رفتاری کودکان بدان جهت است که آنها فکر می کنند دغدغه های والدین و مراقبینشان، به میزانی زیاد است که دغدغه های آنها از اعتبار و اهمیت زیادی برخوردار نیست که مطرح شود

وی سپس در خصوص راه حل هایی برای مشکلات رفتاری نیز گفت: در مواجه با این مشکلات به جای اینکه کودکان را سرزنش و مواخذه کرد و برای آنها محدودیت ایجاد کنیم باید بتوانیم به مدیریت شرایط بپردازیم و انجام فعالیت های مشترک خانوادگی را در دستور کار قرار دهیم و وقت بگذاریم برای بازسازی سلامت روان خودمان. باید کودکان را متوجه ساخت که بین احساسات اعضای خانواده، هیچ برتری نسبت به دیگری وجود ندارد.


همکاری باید جای تقابل را بین کودکان و والدین بگیرد

این روانشناس بالینی همچنین در خصوص تقابل خواسته ها بین کودکان و والدین نیز گفت: این تقابل و تعارض بین نیازها و خواسته های کودکان و والدین همیشه وجود داشته است اما باید دقت کرد که برخی از تعارض ها و تقابل ها قابل حل هستند و برخی دیگرخیر و نمی توان آن را حل کرد.

وی افزود: اگر این تعارض ها قابل حل باشند که باید آن را مدیریت کرد و به نتیجه مطلوب رسید، مثلا اگر کودکان نیاز به تفریح و گردش دارند والدین باید وقت آزاد ایجاد کنند تا بتوانند این نیازها را برطرف سازند. اما در صورتی که نیاز کودکان غیر قبل حل باشد باید والدین بتوانند خواسته ها را به یکدیگر تبدیل کنند.

"چنانچه کودکی خواسته ای دارد که برای والدین غیرقابل حل است، باید معنی آن خواسته ها را به یکدیگر تبدیل کرد. چگونه؟ باید دقت کرد که چکاری دیگری را می توانیم انجام دهیم که این معنی را داشته باشد و بتوان به آن دست پیدا کرد. شاید باید انتخاب دیگری کنیم یا خواسته را تغییر داد و شرایط دیگری را ایجاد کرد که همچنان آن ارزش ها را داشته باشد. در خصوص تعارض ها هم به همین منوال باید عمل کرد."

• یکی از این تعارض ها و تقابل ها بحث اطلاعات است. اطلاعاتی که فرزندان دریافت می کنند پذیرفته تر هستند چرا که از طریق تکنولوژی بدست آمده است.

حقوقی سپس به تعارض ها و تقابل هایی که بین کودکان و والدین پس از مهاجرت رخ می دهد اشاره کرد و گفت: یکی از این تعارض ها و تقابل ها بحث اطلاعات است. اطلاعاتی که فرزندان دریافت می کنند پذیرفته تر هستند چرا که از طریق تکنولوژی بدست آمده است.

وی افزود: فرزندان به واسطه اطلاعاتی که بدست آورده اند بر این باور هستند که اطلاعات آنها بیشتر و در مقابل والدین اصرار دارند که چون والد هستند اطلاعات آنها جامع تر و بیشتر است لذا این موضوع همیشه یک چالش ایجاد می کند. باید بپذیریم که ما تجربه زندگی را داریم اما فرزندان از دانش و اطلاعات بیشتری برخوردارند. لذا من از تجربه ام می گویم او هم از اطلاعاتش و باید به جای تقابل، با همدیگر همکاری کنیم.

این روانشناس با بیان اینکه منعطف بودن و پذیرش آسیب پذیری تاثیرات مثبتی دارد، گفت: والدین باید آنچنان تمرین بکنند و آسیب پذیری خود را بپذیرند و در مقابل نیز فرزندان باید یاد بگیرند که آسیب پذیری به معنای بدبودن و ناکافی بودن نیست بلکه به معنای قدرت است که قبول می کنیم آسیب پذیرهستیم.

جهان جای امنی برای کودکان نیست

حقوقی همچنین در پاسخ به این پرسش که نقش سازمان‌های بین‌المللی و NGO ها در روند مهاجرت کودکان چگونه است؟ گفت: این سازمان ها براساس اساسنامه های خود، نقش بسیار زیادی دارند اما اینکه در عمل چقدر توانسته اند به این وظایف خود عمل کنند، جای تردید است. متاسفانه سازمانهای بین المللی گرفتار سیاست بازی قدرتهای بزرگ شدند و خواهند شد و این غیرقابل اجتناب است؛ و کودکان قربانی جنگ های سیاسی، روانی و اجتماعی قدرتهای واقعی هستند.

وی افزود: هم اکنون نقشی که از سازمان های بین المللی مشاهده می شود تنها در حد محکوم کردن است. اینکه این سازمانها مسایل و جنگ ها را محکوم می کنند چه تاثیر به حال کودکان دارد. این سازمان ها باید فعالانه بدنبال محیطی امن برای کودکان باشند تا آنها به طور جدی آسیب نبینند و مسیری را مشخص سازند تا کودکان از شرایط ناامن خارج شوند.

• متاسفانه سازمانهای بین المللی گرفتار سیاست بازی قدرتهای بزرگ شدند و خواهند شد و این غیرقابل اجتناب است؛ و کودکان قربانی جنگ های سیاسی، روانی و اجتماعی قدرتهای واقعی هستند.

"متاسفانه جهان جای امنی برای کودکان نیست و سازمانهای بین المللی باید نقش بسیار پیشرویی داشته باشند اما متاسفانه چنین نیست. در کشورهای مقصد سازمان های بین المللی و مردمی باید فعالانه بدنبال پیدا کردن کودکان مهاجری باشند که آسیب ها و خطراتی را پشت سرگذاشتند و خدمات مربوط و معطوف به آن آسیب ها را ارایه کنند."

حقوقی ادامه داد: کودکی که از ایران می آید آسیب ها و تبعیض های مختلفی را تجربه کرده است که باید مورد سنجش و بررسی قرار گیرد تا مشخص شود که آنها به چه خدمات و درمان هایی نیاز دارند و چه آموزش هایی به آنها ارایه شود ضمن اینکه با همسالان خودش در یک گروه قرار گیرند تا فرصت گفت وگو و ابراز عواطف را داشته باشند. در مورد کودکانی که در جنگ و در شرایط مختلف بودند باید به همین نحو عمل کرد.

 

بخش نخست گفتگو با سمیرا حقوقی، روانشناس و فعال حقوق بشر؛

مهاجرت برای کودکان؛ زیستن در مرز اضطراب